Dilimizde bazı kelimeler telaffuz edilirken kelimenin sonuna ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde genellikle ünsüz değişimi ( yumuşama) olur. Ünsüz değişimine, ünsüz yumuşaması da denilir. Değişim son harfin yumuşak sese dönüşmesi ile oluşur.
Bu olayı gerçekleşmesi için kelimelerin sonu, ” P, Ç, T, K” gibi sert ünsüz harflerle ile bitmesi gerekiyor.
Bu harfler ile biten kelimeler ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde B,C,D,Ğ harflerine dönüşür. P-B, Ç-C, T-D, K-Ğ’ye dönüşür
İçindekiler
Ünsüz değişimi Örnekleri
- Gök kelimesine ü harfi geldiğinde göğü kelimesine dönüşüyor
- Hesap kelimesi ı harfiyle yumuşayarak hesabı halini alıyor.
- Kıraç kelimesi ı harfini alır. Kıracı olur
- Kağıt kelimesi ı harfini alır. Kağıdı olur
| Kazanç-ı | Kazancı |
| Kalp-i | Kalbi |
| Yurt-u | Yurdu |
| Cilt-i | Cildi |
| Kapak-ı | Kapağı |
| Bant-ı | Bandı |
| Sebep-i | Sebebi |
| Renk-i | Rengi |
| Yaprak-ı | Yaprağı |
Ünsüz değişimine aykırılık Nedir
Her kelime ünüz değişimine uğramaz. Bu birkaç gruptaki kelimelerde görülmez. Yabancı kelimelerde, özel isimlerde, tek heceli kelimeler, bazı Türkçe kelimeler
Yabancı kelimelerde
- Sanat, ın eki alarak Sanatın ,görüldüğü gibi t harfi d harfine dönüşmedi
- Seyahat, e eki alarak Seyahete ,görüldüğü gibi t harfi d harfine dönüşmedi
- Millet,in eki alarak Milletin,görüldüğü gibi t harfi d harfine dönüşmedi
Özel isimlerde ünsüz değişimi
Özel isimlere gelen eklerle son harfler yumuşama olmaz.
- Necdet-in, Necdet’in
- Atatürk-ün, Atatürk’ün
Gördüğünüz gibi özel isimlerde, ülke isimleri, kişi isimleri, şehir isimlerinde ünsüz değişimi olmaz. Okunuşta yumuşak okunur ama yazılışta aynen yazılır.
Tek heceli kelimelerde
- Ot-u, otu
- At-ı, atı
Bazı Türkçe kelimelerde
- Kanıt-ı, kanıtı
- Yaşıt-ı, yaşıtı
- Yakıt-ı, yakıtı
Ünsüz değişimi ve yumuşama aynı mı?
Ünsüz değişimi sertleşme ve yumuşama olarak ikiye ayrılıyor. P,Ç,T,K – B,C,D,Ğ harflerine dönüşüyorsa yumuşama tam tersi ise sertleşme olarak ifade edilir.
