Türklerin kullandığı alfabeler ve takvimler.Türk toplumunun günümüzdeki konumuna gelmesinde büyük rol oynamıştır. Uzun ve köklü bir geçmişe sahip olan Türkler, tarih açısından dünya tarihinin ve kültürünün oluşumunda verdiği önemli katkılar nedeniyle büyük ilgi uyandırmaktadır.
Türk tarihi, Türk dilini iletişim aracı olarak kullanmış olan tüm Türk toplulukların ortak tarihidir. Asırlar boyunca Türkler farklı toplumların kültürünü, alfabesini, takvimlerini, dinlerini kendi içinde harmanlamış ve kendine has tarihi ile zengin bir miras bırakmıştır.
İçindekiler
Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler sırasıyla
Dünyada belli başlı milletlerin oluşumu tarih süreci boyunca gözlemlenmektedir. Ancak Türk tarihi için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Çünkü Türk milletinin oluşumu ve gelişimi dünya tarihini oluşturan temel unsurlardandır. Birçok milletin tarihi belli coğrafyalarda gelişse de Türkler farklı zaman dilimlerinde değişik coğrafyalarda yayılmış, gelişim göstermişlerdir.
Türk tarihinin büyük bir bölümünün belgelenmiş ve tarihlenmiş olmasında toplumun kullandığı alfabeler ve takvimler anahtar rol oynamıştır. Bu sayede Türk toplumuna ait olan belgelere erişilmiş, tarihi kaynaklar belirli sıralamaya göre düzenlenebilmiştir.
Türklerin kullandığı alfabeler sırasıyla nelerdir?
Alfabenin keşfi, insanlık tarihinde yazılı kanıtların temelini atmıştır. Dünya üzerinde kültürel, dinsel, siyasal farklıklardan dolayı diğer toplumlarda olduğu gibi Türklerde de tarih boyunca farklı alfabeler kullanılmış ve her alfabe diğerini belirli yönlerden etkilemiştir.
Asırlardan bu yana izlenebilen süreçte Türklerin kullandıkları alfabeler sırasıyla aşağıdakileri gösterebiliriz;
Göktürk (Orhun) Alfabesi
19. yüzyılda Moğolistan’ın Orhun nehri kıyısında Türk diline ait olduğu bilinen en eski yazı örneği bulunmuştur. Bu yazı örneği taşlar üzerine yazılmıştır ve MS 8. yüzyıla ait olan Göktürk veya Orhun alfabesi adı ile bilinmektedir. Buna ek olarak Orhun yazıtlarında Kül Tigin, Bilge Kağan ve Bilge Tonyukuk yazıtlarına da rastlanmıştır. Göktürk alfabesi 38 harften oluşur, 34 ünsüz ve 4 ünlü bulundurmaktadır. Göktürk alfabesini Türklerle birlikte Peçenekler, Sekeller, Hazarlar ve Bulgarlar da kendilerine uyarlayarak kullanmıştır.
Uygur Alfabesi
Uygurlar, çoğunlukla Çin’in kuzeybatısında yaşayan ve kâğıt ve matbaayı ilk kullanan Türk kavimdir. Aynı zamanda Özbekistan ve Kazakistan’da da yaşamakta ve Uygurca konuşmaktadırlar. Uygur alfabesi ilk olarak Sogdian’dan türetilmiş olsa da Türk toplumunun ses ihtiyaçlarına uyum sağlamak adına Sogidan’ın farklı bir versiyonu olarak düzenlenmiştir. Uygur Kağanlığı’nın Budizm ve Mani dinlerini seçmesi ile bu dinlerle ilgili yazılan eserlerde kullanılmıştır. Uygur alfabesinin ilk yazılı örneklerine 8. yüzyılda rastlanır. Eski Uygur alfabesi 18 harften oluşur ve Göktürk alfabesi gibi sağdan sola yazılır.
Arap Alfabesi
Arap alfabesi Türklerin 10. yüzyıldan itibaren İslamiyet’i kabul etmeleri nedeniyle kullandıkları alfabedir. Zaman içerisinde bazı değişimler geçirerek 1 Kasım 1928 Harf Devrimi’ne kadar kullanılmıştır. Yapılan değişimlerde vurgulanmak istenen, aslında yüzyıllardır kullanılmış Osmanlıcanın ayrı bir dil olmamasıdır. Türkçe olarak bilinen bu dil, Fars ve Arap alfabesinde yer alan harflerle yazılmıştır. Arap alfabesi, 28 harften oluşmakta ve sağdan sola doğru yatay şekilde yazılmaktadır. Bu alfabede büyük-küçük harf ayrımı bulunmaz.
Kiril Alfabesi
1917 Sovyetler Birliği bünyesinde yaşayan Türkler tarafından zorunlu olarak kullanılmıştır. 1930’lu yıllarda kullanılan Kiril alfabesi, 38 harften oluşur ve 11 adet sesli harf bulundurur. Kiril alfabesi, Latin alfabesi gibi soldan sağa yazılmaktadır.
Latin Asıllı Türk Alfabesi
1 Kasım 1928 tarihindeki Harf Devrimi ile Arap alfabesi kullanımdan kaldırılmış ve yerini Latin alfabesi almıştır. Bu alfabe, Latin alfabesini tamı tamına yansıtmadığı için çoğu zaman Latin asıllı Türk Alfabesi olarak da bilinmektedir. Türkler, Latin alfabesini esas alarak üzerine kendine has sesleri eklemiş ve kullanmadıklarını çıkarmışlardır. Böylece Türkçeye uygun Latin alfabesi düzenlenmiştir. Arapçanın Türkçede bazı sesleri ifade edememesinden doğan sorunlar da Latin alfabesi ile ortadan kalkmıştır.
Türkler en uzun hangi alfabeyi kullandı?
Türklerin en uzun süreli kullandığı alfabe Arap alfabesidir.
Türk tarihinde ilk alfabe hangi devlete aittir?
Türk tarih boyunca ilk defa kendi alfabesini kullan Türk devleti, Göktürk devletidir.Türk kelimesini ilk kullanan devlet Göktürk devletidir.
