Noktalama işaretleri Türkçe dil bilgisinde çok büyük öneme sahip bir konudur. Okuma sırasında doğru anlamayı sağlamak ve cümleyi doğru şekilde kurmak için gereklidirler. Aynı zamanda noktalama işaretlerine anlam bütünlüğünü sağlamak ve düşünceleri doğru ifade etmek için ihtiyaç duyarız. Bunun yanında okunuşta vurgu ve tonlamaları etkili biçimde yapmak için noktalama işaretlerine gerek duyarız. Noktalama işaretlerinin doğru kullanılmaması cümlede anlamın bozulmasına bile yol açabilir.
İçindekiler
En yaygın şekilde kullanılan noktalama işaretleri
şu şekilde sıralayabiliriz:
- Nokta,
- Virgül,
- Noktalı virgül,
- İki nokta,
- Üç nokta,
- Ünlem,
- Soru işareti,
- Kesme işareti,
- Parantez,
- Kısa çizgi.
Her bir noktalama işareti cümlede farklı görevlere sahiptir. Örnek olarak en yaygın şekilde kullanılan “nokta” işaretini cümlelerin sonunda ve bazı kısaltmalarda kullanırız. Bunun yanı sıra nokta işaretini farklı yerlerde de kullanılırken görebilirsiniz.
Düzgün şekilde cümle kurabilmek için noktalama işaretlerini ve görevlerini iyi bilmek gerekir. Noktalama işaretlerinin önemi en çok doğru kullanılmadıkları zaman ortaya çıkar. Noktalama işaretlerinin doğru kullanılmaması okumayı zorlaştırmasının yanında cümlede anlam değişikliğine dahi yol açabilir. Bu nedenle duygu ve düşünceleri yazı ile doğru ifade edebilmek için noktalama işaretleri önemlidir. Peki, noktalama işaretleri nerelerde kullanılır?
Noktalama İşaretleri Nerelerde Kullanılır ?
Türk Dil Kurumu’nun belirttiği toplam 17 tane noktalama işareti vardır. Bu noktalama işaretlerinin cümlede çeşitli kullanım alanları bulunur. Örneğin, cümlenin bittiğini belirtmek için veya vurgu ve tonlamayı ayarlamak için farklı noktalama işaretleri kullanırız.
Noktalama işaretlerinin en temel amacı yazılı bir metni okumayı kolaylaştırmaktır. Bu nedenle “nerelerde kullanılır?” yerine “nerelerde kullanılmaz?” sorusunu cevaplamak daha kolay olacaktır. Çünkü noktalama işaretlerinin çok geniş bir kullanım alanı vardır.
Bir noktalama işaretinin birden fazla kullanım alanı olabilir. Ancak kullandığımız yere göre ne amaçla kullandığımız belli olur. Örneğin cümle bitiminde kullandığımız noktayla kısaltmaların sonuna koyduğumuz noktanın görevini ayırt etmek zor değildir. Gelin şimdi çeşitli görevlere ve kullanım alanlarına sahip noktalama işaretlerini daha yakından inceleyelim.
Noktalama İşaretleri Nelerdir ?
Dilimizde farklı durumlarda kullandığımız birçok kesme işareti bulunur. Bu noktalama işaretlerinin her biri cümlede anlamı ve vurgu gibi özellikleri belirtmek için önemlidir. En yaygın şekilde kullandığımız çeşitli noktalama işaretlerini örneklerle inceleyelim.
Nokta ( . )
- Nokta işaretini genellikle cümle sonlarında kullanırız.
Noktalama işaretleri dil bilgisinde çok önemli bir konudur.
- Aynı zamanda bu işareti bazı kısaltmaların sonuna koyarız.
Prof. (profesör), İng. (İngilizce), Cad. (cadde).
- Sıra bildirme amaçlı sayılardan sonra nokta işaretini kullanırız.
Çok çabaladım ve yarışmada 1. oldum.
- Tarihleri rakamla yazdığımızda gün, ay ve yılı ayırmak için kullanırız. Bunun yanında saat ve dakikayı birbirinden ayırmak için aralarına nokta koyarız.
Atatürk Samsun’a 19.5.1919 tarihinde çıktı.
Saat 14.50’de buluşalım.
- Matematikte ise dörtden çok basamaklı sayılarda okuma kolaylığı için nokta kullanırız. Nokta, matematikte aynı zamanda çarpma işareti yerine geçer.
Telefonunu 1.200 liraya tamir ettirmiş.
6 . 6 = 36
Virgül ( , )
- Eş görevli sözcüklerin aralarında, aynı zamanda sıralı cümleleri de ayırmak için virgül kullanırız.
Et, balık, tavuk gibi besinlerde bol protein vardır.
Sabah kalkar, sporunu yapar, dışarıda biraz atıştırır ve güne başlardı.
- Seslenme sözcüklerinden sonra virgül koyarız.
Sevgili dostum,
- Cümlede ara söz ve ara cümleleri belli etmek için virgül kullanırız.
Burayı, en güzel zamanlarımı geçirdiğim yeri, asla unutmayacağım.
Noktalı Virgül ( ; )
- Virgülle ayrılmış öğeler bulunan iki grubu birbirinden ayırmak için aralarına noktalı virgül koyarız.
En sevdiği renkler kırmızı, mavi, yeşil; en sevmedikleri de sarı, siyah, beyazmış.
- Anlam açısından birbirlerini tamamlayan ve birbirlerine yakın iki cümleyi ayırırken kullanırız.
Kendini artık tutamıyordu; koşmak, dans etmek, enerjisini atmak istiyordu.
İki Nokta ( : )
- Örnek verdiğimizde yada bir konu hakkında liste oluşturduğumuzda iki nokta kullanırız.
Noktalama işaretlerinden birkaç örnek verelim: nokta, virgül, noktalı virgül…
Üç Nokta ( … )
- Tamamlanmamış cümlelerin sonunda nokta yerine üç nokta kullanırız.
Dışarıdan bakınca harika bir insan gibi görünüyordu, ama aslında…
Soru İşareti ( ? )
- Soru cümlelerinin sonuna soru işareti koyarız.
Kapadokya tatiliniz ne kadar tuttu?
Ünlem ( ! )
- Aşırı heyecan ve coşku bildiren cümlelerin sonunda ünlem işareti kullanırız.
Bu kadarı da yetti artık!
- Parantez içinde kullanılan ünlem işareti alay ve dalga geçme belirtir.
Her gün kilometrelerce (!) yürüyüş yapıyormuş.
Tırnak İşareti ( “ “ )
- Bir alıntıyı belirtmek için tırnak işareti kullanırız.
“Tecrübe sadece hatalarımıza verdiğimiz isimdir.” Oscar Wilde
Atatürk dilimizin önemi hakkında “Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” demiştir.
- Cümle içerisinde belirli öğeleri vurgulamak istediğimizde tırnak işareti kullanabiliriz.
Spor hayatında yeni bir “gelişim sürecine” girdi.
Parantez ( )
- Cümlenin anlamını tamamlayan ancak yapısını bozabilecek notları bildirmek için parantez kullanırız.
Bu iş yerini (Pek de iş yeri gibi değildi aslında.) batmaktan kurtarmak zorundaydık.
Jül Sezar (MÖ 100 – MÖ 44) Roma’da doğmuş önemli bir tarihi figürdür.
- Senaryolarda karakterin davranışlarını belirtmek için kullanılır.
Genç adam (Sakin bir ses tonuyla.) — Pardon, sizi bir yerden tanıyor muyum?
Kesme İşareti ( ‘ )
- Özel isimlere getirdiğimiz ekleri ayırmak için kesme işareti kullanırız.
Atatürk’ün doğduğu yer Selanik’tir.
- Ayrıca kısaltmalara getirdiğimiz ekleri ayırmak için de kullanırız.
Bu filmi ilk kez TV’de izlemiştim.
